FA Cup, giải đấu bóng đá lâu đời nhất hành tinh, không chỉ là nơi chứng kiến những khoảnh khắc lịch sử, những câu chuyện cổ tích mà còn là một minh chứng cho sự vận động và thay đổi của chính môn thể thao vua. Trải qua hơn 150 năm tồn tại, Những Thay đổi Về Thể Thức FA Cup Qua Các Thời Kỳ đã phản ánh sự phát triển của bóng đá Anh, từ những ngày đầu nghiệp dư đến kỷ nguyên kim tiền và công nghệ hiện đại. Hãy cùng Nhịp Cầu Bóng Đá nhìn lại hành trình biến đổi đầy thú vị này.
Sức hấp dẫn của FA Cup không chỉ nằm ở danh hiệu danh giá hay những trận cầu đỉnh cao tại Wembley, mà còn ở chính thể thức độc đáo của nó – nơi những đội bóng tí hon có cơ hội đối đầu với các ông lớn Premier League. Tuy nhiên, để thích ứng với dòng chảy bóng đá hiện đại, FA Cup đã không ngừng điều chỉnh luật chơi. Liệu những thay đổi đó có làm phai nhạt đi “phép thuật” vốn có của giải đấu?
FA Cup – Hành trình lịch sử của giải đấu lâu đời nhất thế giới
Ra đời vào năm 1871, FA Cup (The Football Association Challenge Cup) là đứa con tinh thần của Charles Alcock, thư ký Liên đoàn bóng đá Anh (FA) thời bấy giờ. Mục đích ban đầu rất đơn giản: tạo ra một sân chơi cạnh tranh cho tất cả các câu lạc bộ thành viên của FA, không phân biệt đẳng cấp. Ngay từ mùa giải đầu tiên 1871-1872 với chỉ 15 đội tham gia, Wanderers FC đã đi vào lịch sử với tư cách nhà vô địch đầu tiên sau khi đánh bại Royal Engineers.
Những năm tháng đầu tiên chứng kiến sự thống trị của các đội bóng nghiệp dư phía Nam nước Anh. Thể thức sơ khai cực kỳ đơn giản: bốc thăm ngẫu nhiên cho từng vòng đấu, các đội thua bị loại trực tiếp. Đây chính là nền tảng tạo nên sự kịch tính và yếu tố bất ngờ khó lường, điều mà người hâm mộ vẫn yêu mến gọi là “The Magic of the Cup”.
Những thay đổi về thể thức FA Cup qua các thời kỳ: Từ truyền thống đến hiện đại
Hành trình hơn một thế kỷ rưỡi của FA Cup chứng kiến vô số điều chỉnh trong luật lệ và cách thức tổ chức. Những thay đổi về thể thức FA Cup qua các thời kỳ không chỉ đơn thuần là sự cập nhật luật chơi, mà còn phản ánh sự chuyên nghiệp hóa của bóng đá và những áp lực từ lịch thi đấu ngày càng dày đặc.
Giai đoạn sơ khai: Sự đơn giản và tính loại trực tiếp thuần túy
Như đã đề cập, thể thức ban đầu là loại trực tiếp hoàn toàn sau một lượt trận. Tuy nhiên, một nét đặc trưng độc đáo đã sớm xuất hiện và tồn tại trong phần lớn lịch sử giải đấu: luật đá lại (replay). Nếu trận đấu kết thúc với tỷ số hòa, hai đội sẽ phải thi đấu lại trên sân của đội khách ở trận đầu tiên. Thậm chí, nếu trận đá lại vẫn hòa, họ sẽ tiếp tục đá lại cho đến khi phân định thắng thua.
“Luật đá lại từng là linh hồn của FA Cup. Nó mang đến cơ hội thứ hai, đôi khi là thứ ba, thứ tư cho các đội bóng yếu hơn kiếm thêm doanh thu và tạo nên những câu chuyện cổ tích khó tin,” – Bình luận viên Vũ Quang Huy từng chia sẻ.
Thể thức bốc thăm hoàn toàn ngẫu nhiên, không phân biệt hạt giống ở các vòng đầu tiên, cũng góp phần tạo nên sự hấp dẫn. Một đội bóng nghiệp dư hoàn toàn có thể lá thăm may rủi đưa họ đến sân nhà của một đại gia như Manchester United hay Liverpool.
Sự xuất hiện của các đội bóng chuyên nghiệp và những điều chỉnh đầu tiên
Sự trỗi dậy của các câu lạc bộ chuyên nghiệp ở miền Bắc nước Anh vào cuối thế kỷ 19 (như Blackburn Rovers, Aston Villa) bắt đầu thay đổi cán cân quyền lực. FA Cup ngày càng thu hút nhiều đội tham gia hơn, đòi hỏi những điều chỉnh về cấu trúc. Các vòng sơ loại được giới thiệu để sàng lọc bớt các đội bóng từ hạng đấu thấp trước khi các “ông lớn” nhập cuộc ở vòng 3 (thường diễn ra vào tháng Giêng).
Dù không có hệ thống hạt giống chính thức như Champions League ngày nay, việc các đội mạnh hơn thường được “ưu ái” không phải bốc thăm gặp nhau quá sớm cũng dần hình thành một cách không chính thức. Tầm quan trọng của chiếc cúp ngày càng lớn, biến nó thành mục tiêu danh giá của mọi câu lạc bộ Anh.
Những năm giữa thế kỷ 20: Chuẩn hóa và những cột mốc đáng nhớ
Giai đoạn này chứng kiến sự chuẩn hóa rõ rệt hơn về thể thức. Các vòng đấu được ấn định thời gian cụ thể trong mùa giải. Đặc biệt, từ năm 1923, trận chung kết FA Cup gần như được mặc định tổ chức tại Sân vận động Wembley huyền thoại (ngoại trừ giai đoạn Wembley được xây dựng lại). Wembley không chỉ là một sân bóng, nó trở thành biểu tượng, là “thánh đường” mà mọi cầu thủ, huấn luyện viên và người hâm mộ đều mơ ước được đặt chân đến trong ngày Chung kết FA Cup.
Luật đá lại vẫn được duy trì, tạo ra không ít những cặp đấu kéo dài nhiều trận, bào mòn thể lực cầu thủ nhưng cũng tăng thêm phần kịch tính. Trận chung kết năm 1970 giữa Chelsea và Leeds United là một ví dụ điển hình, phải cần đến trận đá lại tại Old Trafford để xác định nhà vô địch (Chelsea thắng 2-1 sau khi hòa 2-2 tại Wembley).
Hình ảnh toàn cảnh sân vận động Wembley rực rỡ cờ hoa trong một trận chung kết FA Cup, với hàng vạn khán giả trên khán đài.
Kỷ nguyên hiện đại: Những thay đổi mang tính bước ngoặt
Bước vào kỷ nguyên bóng đá hiện đại, với lịch thi đấu ngày càng khắc nghiệt và sự bùng nổ của các giải đấu châu Âu, FA Cup buộc phải có những điều chỉnh lớn về thể thức để thích nghi.
Loại bỏ dần luật đá lại: Tại sao FA Cup phải thay đổi?
Đây có lẽ là một trong những thay đổi về thể thức FA Cup qua các thời kỳ gây tranh cãi nhiều nhất. Bắt đầu từ mùa giải 1991-1992, luật đá lại bị hủy bỏ từ vòng bán kết. Dần dần, sự thay đổi này được áp dụng xuống các vòng đấu thấp hơn. Từ mùa 2016-2017, đá lại bị loại bỏ từ vòng tứ kết. Đến mùa 2018-2019, ngay cả vòng 5 cũng không còn đá lại. Gần đây nhất, do ảnh hưởng của lịch thi đấu dồn toa hậu Covid-19 và áp lực từ các CLB lớn, FA đã có những mùa giải tạm thời bỏ luôn đá lại ở vòng 3 và 4.
- Lý do chính: Giảm tải lịch thi đấu cho các đội bóng, đặc biệt là những đội phải chinh chiến trên nhiều mặt trận (Premier League, Cúp châu Âu). Áp lực từ các HLV hàng đầu về việc bảo vệ thể lực cầu thủ.
- Ảnh hưởng: Nhiều người cho rằng việc bỏ đá lại làm mất đi một phần sự lãng mạn và cơ hội tạo bất ngờ của các đội bóng nhỏ. Họ mất đi nguồn thu đáng kể từ việc được đá lại trên sân nhà hoặc sân của đối thủ lớn. Tuy nhiên, nó cũng khiến các trận đấu trở nên quyết liệt hơn khi phải giải quyết thắng thua ngay trong 90 phút (hoặc hiệp phụ, luân lưu).
Bán kết và Chung kết tại Wembley: Ưu và nhược điểm?
Từ mùa giải 2007-2008, cả hai trận bán kết FA Cup cũng được tổ chức tại Wembley, thay vì các sân trung lập khác như trước đây (Villa Park, Old Trafford…).
- Ưu điểm: Tăng doanh thu đáng kể cho FA từ bán vé và các dịch vụ khác. Nâng cao tính biểu tượng và sự hoành tráng cho các trận bán kết.
- Nhược điểm: Bị chỉ trích là làm giảm giá trị của việc vào chung kết tại Wembley. Gây khó khăn và tốn kém cho cổ động viên của các đội bóng ở xa London phải di chuyển hai lần nếu đội nhà vào cả bán kết và chung kết. Mất đi tính công bằng tương đối của việc đá trên sân trung lập hoàn toàn. Nhiều CĐV vẫn hoài niệm về việc các trận bán kết được tổ chức tại nhiều sân vận động khác nhau trên khắp nước Anh. Bạn có thể tìm hiểu thêm về các sân vận động và góc nhìn bóng đá đa chiều tại các trang tin tức chuyên sâu.
Sự áp dụng của công nghệ VAR
Công nghệ Video hỗ trợ trọng tài (VAR) đã được giới thiệu vào FA Cup từ mùa giải 2017-2018, ban đầu chỉ áp dụng ở các trận đấu diễn ra trên sân của các CLB Premier League. Sau đó, phạm vi áp dụng được mở rộng dần.
- Tác động: VAR giúp trọng tài đưa ra các quyết định chính xác hơn trong những tình huống quan trọng (bàn thắng, penalty, thẻ đỏ trực tiếp, nhầm người). Tuy nhiên, nó cũng gây ra không ít tranh cãi về sự thiếu nhất quán trong cách áp dụng, thời gian chờ đợi quyết định làm gián đoạn trận đấu và đôi khi là những quyết định “bẻ còi” gây bức xúc. Liệu VAR có đang làm mất đi cảm xúc tự nhiên của bóng đá? Đây vẫn là câu hỏi lớn.
Hình ảnh trọng tài đang xem lại màn hình VAR trong một trận đấu FA Cup, xung quanh là các cầu thủ đang chờ đợi quyết định.
Thay đổi về quyền tham dự và hạt giống
Mặc dù về cơ bản FA Cup vẫn mở cửa cho hàng trăm câu lạc bộ từ các hạng đấu cao nhất đến các giải nghiệp dư, cách thức các đội tham gia ở các vòng đấu đã được chuẩn hóa. Các đội Premier League và Championship thường bắt đầu từ vòng 3. Các đội League One và League Two vào từ vòng 1. Các đội hạng thấp hơn phải trải qua nhiều vòng sơ loại.
Trong quá khứ, một số đội bóng từ xứ Wales (như Cardiff City – nhà vô địch năm 1927, Swansea City), Scotland hay thậm chí Ireland cũng từng tham gia FA Cup. Tuy nhiên, hiện nay giải đấu chủ yếu dành cho các CLB thuộc hệ thống bóng đá Anh và một số ít đội bóng xứ Wales đang thi đấu trong hệ thống này.
Tầm ảnh hưởng của những thay đổi thể thức đến FA Cup
Không thể phủ nhận rằng Những thay đổi về thể thức FA Cup qua các thời kỳ đã tác động sâu sắc đến bản sắc và sức hấp dẫn của giải đấu.
- Ảnh hưởng đến “The Magic of the Cup”: Việc loại bỏ đá lại, đặc biệt ở các vòng đầu, được cho là làm giảm cơ hội cho các đội bóng nhỏ tạo nên địa chấn. Nguồn thu từ việc đá lại với một ông lớn trên sân khách hoặc sân nhà là cứu cánh tài chính cho nhiều CLB eo hẹp về ngân sách. Khi cơ hội đó mất đi, giấc mơ cổ tích cũng trở nên khó khăn hơn.
- Ảnh hưởng đến các đội bóng nhỏ: Họ phải đối mặt với thử thách lớn hơn khi buộc phải giải quyết trận đấu trong một lượt trận duy nhất, thường là trên sân khách nếu bốc phải đối thủ mạnh hơn.
- Phản ứng từ người hâm mộ và giới chuyên môn: Có nhiều ý kiến trái chiều. Một bộ phận ủng hộ sự thay đổi để phù hợp với bóng đá hiện đại, giảm tải cho cầu thủ. Bộ phận khác, đặc biệt là những người yêu bóng đá truyền thống, lại tiếc nuối những giá trị cũ và cho rằng FA Cup đang dần mất đi bản sắc độc đáo của mình. Họ lo ngại giải đấu ngày càng bị xem nhẹ bởi các CLB lớn, những người ưu tiên Premier League và Champions League hơn.
- FA Cup có còn giữ được bản sắc? Dù có nhiều thay đổi, FA Cup vẫn là một giải đấu đặc biệt. Tính chất loại trực tiếp, bốc thăm ngẫu nhiên (dù có giới hạn) và trận chung kết tại Wembley vẫn tạo nên sức hút riêng. Những bất ngờ vẫn xảy ra, dù có thể ít hơn trước. Câu chuyện về Wigan Athletic vô địch năm 2013 hay Lincoln City vào tứ kết năm 2017 vẫn là minh chứng cho thấy “phép thuật” chưa hoàn toàn biến mất.
Chiếc cúp FA danh giá được trưng bày trang trọng, biểu tượng cho lịch sử và uy tín của giải đấu bóng đá lâu đời nhất thế giới.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. FA Cup có còn đá lại không?
Hiện tại, luật đá lại đã bị loại bỏ hoàn toàn khỏi FA Cup từ vòng 1 chính thức trở đi, bắt đầu áp dụng từ mùa giải 2024-2025 theo thỏa thuận mới giữa FA và Premier League. Mọi trận đấu hòa sau 90 phút sẽ bước vào hiệp phụ và luân lưu nếu cần.
2. Tại sao FA Cup bỏ luật đá lại?
Quyết định này chủ yếu đến từ áp lực giảm tải lịch thi đấu cho các câu lạc bộ, đặc biệt là các đội tham dự cúp châu Âu, và để phù hợp hơn với cấu trúc lịch thi đấu bóng đá hiện đại ngày càng dày đặc.
3. Trận chung kết và bán kết FA Cup đá ở đâu?
Cả hai trận bán kết và trận chung kết FA Cup đều được tổ chức tại Sân vận động Wembley ở London.
4. Đội nào vô địch FA Cup nhiều nhất?
Tính đến nay, Arsenal là đội bóng giàu thành tích nhất tại FA Cup với 14 lần đăng quang. Manchester United xếp thứ hai với 12 lần vô địch.
5. VAR có được áp dụng ở mọi trận FA Cup không?
Không hoàn toàn. Việc áp dụng VAR trong FA Cup thường phụ thuộc vào sân vận động tổ chức trận đấu. Thông thường, VAR chỉ được sử dụng ở các trận đấu diễn ra trên sân nhà của các câu lạc bộ Premier League do yêu cầu về cơ sở hạ tầng kỹ thuật. Tuy nhiên, FA đang hướng tới việc mở rộng áp dụng VAR trong tương lai.
Kết bài
Những thay đổi về thể thức FA Cup qua các thời kỳ là một hành trình không ngừng nghỉ, phản ánh sự thích ứng của giải đấu lâu đời nhất thế giới với dòng chảy khắc nghiệt của bóng đá hiện đại. Từ việc loại bỏ dần luật đá lại đến việc tập trung các trận cầu đỉnh cao tại Wembley và áp dụng công nghệ VAR, FA Cup đã khoác lên mình tấm áo mới, hiện đại hơn nhưng cũng gây ra không ít tranh luận.
Dù những thay đổi này có thể làm phai nhạt đi một phần sự lãng mạn và tính cổ tích vốn có, FA Cup vẫn giữ một vị trí đặc biệt trong lòng người hâm mộ. Nó vẫn là sân khấu của những bất ngờ, nơi các đội bóng nhỏ có thể thách thức những gã khổng lồ, và đỉnh cao là đêm chung kết huyền ảo tại Wembley. Liệu FA Cup có tìm được sự cân bằng hoàn hảo giữa truyền thống và hiện đại? Chỉ thời gian mới có thể trả lời.
Bạn nghĩ sao về những thay đổi về thể thức FA Cup qua các thời kỳ? Liệu giải đấu có còn giữ được sức hấp dẫn như xưa? Hãy chia sẻ quan điểm và những kỷ niệm đáng nhớ của bạn về FA Cup cùng Nhịp Cầu Bóng Đá ở phần bình luận bên dưới nhé!
